زعفران (Crocus sativus L.) از جمله ارزشمندترین گیاهان دارویی و گرانبهاترین ادویهها در دنیا است که کلالهی سه شاخه قرمز گل مهمترین بخش اقتصادی آن را تشکیل میدهد به طوری که به آن لقب طلای سرخ دادهاند. این گیاه به دلیل تریپلویید بودن عقیم است و به صورت رویشی و توسط بنه تکثیر میگردد.رشد زایشی در زعفران با سرد شدن هوا در پاییز و تشکیل گل آغاز میشود و پس از برداشت گلها، رشد رویشی شروع و تا بهار سال بعد ادامه مییابد و سپس با زرد شدن برگها زعفران وارد مرحلهی رکود میگردد. در طی فصل رشد بنه مادری تحلیل رفته و بنههای دختری تشکیل میگردند که تعداد و اندازه آنها بر رشد زایشی و تولید گل در فصل بعد موثر است.
عوامل متعددی بر مقدار عملکرد زعفران موثر میباشند که از مهمترین آنها میتوان بهاندازه بنه مادری و انتخاب تراکم مناسب کاشت اشاره نمود. با افزایش وزن و اندازه بنه مادری، سطح برگ و تولید ماده خشک زعفران در طول فصل رشد افزایش یافته و در نتیجه تعداد بنههای دختری بیشتری تولید میشود. انتخاب بنههای درشت در هنگام کاشت باعث افزایش تعداد گل، عملکرد بیشتر کلاله و تولید بنههای دختری بیشتر در مقایسه با بنههای ریزتر میشود. همچنین محققین تعیین تراکم و عمق مناسب کاشت را از مهمترین عوامل افزایش کارایی استفاده از منابع موجود جهت افزایش عملکرد زعفران در واحد سطح میدانند. تراکم بوته در واحد سطح بستگی به نوع و روش کشت، عادت زارعین و اندازه بنه دارد. تحقیقات نشان داده که برای حصول حداکثر عملکرد در زعفران تراکم ۵۰ بنه در مترمربع مناسب است. افزایش تراکم کاشت بنه زعفران از ۸ به ۲۱ تن در هکتار باعث افزایش عملکرد کلاله بهصورت معنیداری شد، بهطوری که بیشترین مقدار عملکرد گل و کلاله در تراکم ۱۱ تن و عمق کاشت ۱۵ سانتیمتر حاصل گردید. همچنین با بررسی الگوهای مختلف کشت (ردیفی، تصادفی و کپهای) و تراکمهای متفاوت بنه دریافتند که بیشترین مقدار عملکرد گل زعفران در تیمار کشت ردیفی همراه با ۱۲ تن بنه در هکتار حاصل شد.
آزمایشی با هدف بررسی تاثیر تراکم کاشت بر عملکرد گل و بنه دو نوع زعفران اسپانیایی و ایرانی است که طی دو سال زراعی در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد و نشان داد:
که تراکم ۴۸ بنه در مترمربع، مطلوب ترین تراکم از لحاظ تولید گل زعفران و تراکم ۶۰ بنه در مترمربع از نظر تولید بنه بود. همچنین بنههای ایرانی از لحاظ تولید گل از خود برتری نشان دادند درحالی که بنههای اسپانیایی به تقویت اندامهای زیرزمینی پرداختند. لازم به ذکر است که تولید گل در سال اول بستگی به اندازه بنههای کشت شده دارد همچنین مدیریت تغذیه میتواند بر شاخصهای گل زعفران در سالهای بعدی موثر باشد.
منبع: برگرفته از مقاله تاثیر تراکم کاشت بر عملکرد گل و بنه دو نوع زعفران (Crocus sativus L.) اسپانیایی و ایرانی در نشریه زراعت و فناوری زعفران جلد ۴، شماره ۱، بهار ۱۳۹۵، ص ۲۷ -۱۹